Trục trặc trong thi hành án tử hình

Việt Nam đã chuẩn bị được 10 điểm thí điểm thi hành án theo hình thức mới (hình minh họa)

Trục trặc trong việc thi hành chính sách mới về thi hành án tử hình ở Việt Nam theo hình thức tiêm thuốc độc thay cho xử bắn có thể do 'yếu kém' trong nghiên cứu, xây dựng và thực thi chính sách luật, theo chuyên gia từ trong nước.

Bình luận với BBC Việt ngữ hôm 01/11/2012 về việc nhiều bản án tử hình bị đình hoãn thi hành ở Việt Nam do thiếu nguồn 'thuốc độc' từ nước ngoài cung cấp, một nhà nghiên cứu luật học từ trong nước không muốn tiết lộ danh tính cho rằng các nhà hoạch định cần rút kinh nghiệm khi xây dựng tính khả thi cho các chính sách có khía cạnh liên quan tới quyền con người này.

 

Trước hết, chuyên gia nhân dịp này bình luận về vấn đề nên hay không nên bỏ hình thức tử hình, cũng như so sánh hiệu quả giữa các hình thức thi hành án:

"Nói chung khác biệt này xuất phát từ ở cả quan điểm pháp luật lẫn quan điểm chính trị. Hiện đang có ba xu thế ở các nước. Mà trong đó có đa số các nước hướng tới hội nhập theo xu thế của Liên minh châu Âu không duy trì hình phạt tử hình nữa.
"Vấn đề này không phải là bắt buộc, nhưng Việt Nam cũng đang trong xu thế đó, tuy vẫn đang duy trì hình phạt này. Còn việc thay đổi hình thức từ hình thức xử bắn sang tiêm thuốc độc thì đã được thể hiện trong luật thi hành án hình sự rồi. Còn lộ trình để thi hành án thì còn phụ thuộc vào nhiều vấn đề, nhiều yếu tố khác nữa.
"Mỗi quốc gia có quyền lựa chọn các quy định của luật phù hợp với các điều kiện về kinh tế, văn hóa và xã hội, nói chung mỗi cái (hình thức tử hình) đều có ưu thế riêng, nhưng cũng có những hạn chế của nó, vấn đề là nó cần phù hợp với các điều kiện của mỗi quốc gia."
Chuyên gia về luật hình sự, người cũng đồng thời nghiên cứu về hợp tác quốc tế của Việt Nam trong tư pháp hình sự cho rằng bản án chung thân ở Việt Nam có thể không đủ hiệu quả như ở một số nước khác, nên vẫn cần tới án tử hình:
"Chẳng hạn từ góc độ kinh tế của mỗi xã hội, cơ chế của án tù chung thân ở các nước có những quy định chặt chẽ và phân hóa ra các loại án này, theo các cấp độ khác nhau, thì sẽ khác đi. Còn án tù chung thân ở Việt Nam, không có gì đặc biệt cả.
"Nhưng từ án tù chung thân vẫn có thể được giảm án, nếu phạm nhân cải tạo tốt. Còn đối với một số án đặc biệt nghiêm trọng thì hình phạt tù chung thân không đủ sức răn đe, không mang tính giáo dục cao được. Cái đó còn phụ thuộc vào tình hình kinh tế, xã hội và tình hình tội phạm. Còn nếu nói bỏ hay duy trì án tử hình cũng có yếu tố hợp lý của nó và quan trọng là đặt trong bối cảnh của từng quốc gia, ở từng giai đoạn."
"Và có thể trong tương lai, trong một giai đoạn không xa, thì Việt Nam có thể hội nhập theo xu thế bỏ hình phạt tử hình, nhưng vấn đề là Việt Nam cần phải có những thiết chế ở các yếu tố khác ảnh hưởng vào, đảm bảo sự hài hòa trong tất cả các phương diện. Tức là cái gì cũng có những cái lý của nó.
Đánh giá về trục trặc trong việc đình trệ thi hành án tử hình do "thiếu thuốc độc" từ sau khi hình thức mới được chính thức ban bố trong luật về án tử hình ban hành từ ngày 01/7/2011, ý kiến chuyên gia từ trong nước cho rằng:
"Đây là một vấn đề tế nhị, khó bình luận, mỗi quốc gia lại có chủ quyền riêng trong vấn đề này, nhưng ở đây có thể có thiếu sót về khâu làm luật, xây dựng chính sách khi không lường hết được các yếu tố về thiếu công cụ thực thi luật và chính sách cũng như giải pháp thay thế."

'Lo lắng, bất an'

"Việc nhập thuốc độc để thi hành án tử hình là rất khó khăn vì phía Châu Âu, nơi sản xuất chủ yếu, rất "chống" việc các nước nhập thuốc độc để thi hành án tử hình mà chỉ cho phép nhập để chữa bệnh"

Bộ trưởng Y tế Nguyễn Thị Kim Tiến

Hôm thứ Năm, truyền thông trong nước tiếp tục đưa tin về tranh luận tại Quốc hội về giải quyết vấn đề đình trệ thi hành án tử hình với "tồn đọng tới hơn 400 tử tù chờ thi hành án" tính từ ngày và cho rằng trục trặc này đang dẫn tới "lo lắng, bất an trong xã hội" cũng như gây "áp lực cho trại giam cũng như tử tù."
Tờ Người Lao Động Online trích lời đại biểu quốc hội tỉnh Bình Định, Đặng Công Lý đề nghị sản xuất hóa chất ở trong nước:
"Hiện số lượng án tử hình tồn đọng lớn kéo dài nhưng không có thuốc độc để thi hành án dẫn đến lo lắng, bất an trong xã hội. Đề nghị ngành chức năng đề nghị sản xuất trong nước".
Tờ này trích lời của đại biểu tỉnh Nghệ An, Phạm Văn Hà, cho thấy Việt Nam có chính sách, nhưng không có công cụ thực hiện: "Luật Thi hành án hình sự đã có hiệu lực từ 01/7/2011 nhưng đến nay vẫn chưa thể thực hiện, trong khi Nghị định hướng dẫn đã nêu ra 3 loại thuốc để thi hành án tử hình nhưng đến nay vẫn không có."
Theo bài báo "Tình trạng thiếu thuốc độc thi hành án tử hình dẫn đến việc thực hiện pháp luật không nghiêm, mất tính nghiêm minh của pháp luật, gây áp lực cho các trại giam, cơ quan chức năng, và ngay chính người bị lãnh án cùng người thân, còn xã hội thì lo lắng."
Cũng tại phiên tranh luận này, Bộ trưởng Y tế, Đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Kim Tiến được truyền thông trích thuật khẳng định nguyên nhân trục trặc "thiếu thuốc độc" là do khác biệt trong quan điểm với án tử hình của Việt Nam, nước có nhu cầu nhập thuốc và Liên minh Châu Âu, nước được Việt Nam đặt hàng nhập hóa chất:
"Việc nhập thuốc độc để thi hành án tử hình là rất khó khăn vì phía Châu Âu, nơi sản xuất chủ yếu, rất "chống" việc các nước nhập thuốc độc để thi hành án tử hình mà chỉ cho phép nhập để chữa bệnh. Hiện chúng tôi đang cùng Bộ Công an tiến hành nghiên cứu để từng bước sản xuất thuốc độc ở trong nước để phục vụ công tác này,” Bộ trưởng Y tế được trích thuật nói.
Trước đó, hôm 26/10, một quan chức Quốc hội Việt Nam, Trung tướng Huỳnh Ngọc Sơn, Phó Chủ tịch Quốc hội cũng khẳng định trong phiên thảo luận ở tổ rằng Bộ Công an đã "xây được 10 khu vực thử nghiệm tiêm thuốc độc, nhưng chưa thể tiến hành vì không nhập được thuốc độc."
"Nguyên nhân là do thuốc phải nhập qua Liên minh châu Âu (EU) trong khi liên minh này đang yêu cầu Việt Nam bỏ án tử hình," ông Sơn được trích lời nói.